Ontstaansgeschiedenis en geologie Sauerland

Het Rijnlandse leisteengebergte ligt tussen het Ruhrgebied en Kassel. Dit gebied lag tijdens het Devoon, zo’n 400 miljoen jaar geleden, aan de rand van een grote oerzee. Deze oerzee heeft veel kleiachtige sedimenten afgezet in deze periode. Deze sedimenten zijn 100 miljoen jaar (300 miljoen jaar geleden) omhoog gestuwd. In de loop der jaren is een gedeelte weg geërodeerd. Op sommige plaatsen is het landschap voor een tweede keer omhoog gestuwd. Dit heeft onder andere voor de vorming van het Rothaargebergte heeft gezorgd. Hier vind je veel klei-afzettingen uit het Devoon aan de oppervlakte.

Op veel plaatsen is leisteen ontstaan door het samenpersen van de kleilagen onder druk. Dit leisteen wordt veel gebruikt als bouwmateriaal in Sauerland en Siegerland, mede vanwege de goede splijtbaarheid. Als je door Sauerland heen rijdt dan zie je het ook in veel huizen en daken verwerkt. 

In het Devoon (400 miljoen jaar geleden) is er met name in het westen van Sauerland veel kalksteen afgezet. Door langdurige erosie van deze kalksteenformaties zijn er veel grottencomplexen met diverse grotten ontstaan. In totaal zijn er meer dan 1000 grotten ontdekt en vele hebben prachtige druipsteenformaties zoals de Attahöhle aan de rand van Attendorn.

Noordelijk van het leisteengebergte, in het noordelijk gedeelte van Sauerland, is bovenop de laag uit het Devoon een veenlaag uit het Carboon afgezet, 300 miljoen jaar geleden. Moerasbossen hebben gezorgd voor veenafzettingen die later gevormd zijn tot bruinkool en steenkool. Vooral in de 19e en 20e eeuw is dit bruinkool en steenkool op grote schaal gewonnen. Dit gebeurde vooral op plaatsen langs de rivier de Ruhr waar het dicht aan de oppervlakte lag. Tijdens het Tertiair (60 miljoen jaar geleden) zijn er vulkanen actief geweest in Sauerland wat te zien is aan de Hohe Meißner die 753 m hoog is en in Kassel-Land ligt. Dit is één van de grotere basaltkegels uit deze periode.